Zoek het verschil: Ironie en sarcasme
Op sociale media vliegen de memes over sarcase mij om de oren. ‘Fluent in sarcasm’-T-shirts worden mij aangeprezen, iemand deelt een meme die meldt dat als ze sarcasme gebruikt, dit wil zeggen dat ze je leuk vindt. Niet dus. Waarom niet? Omdat sarcasme gemeen is.
Al deze mensen verwarren de betekenis van sarcasme met die van ironie.
Is het ironie of sarcasme?
In het derde middelbaar heb ik geleerd over het verschil tussen ironie en sarcasme. Ja, ik weet het, dat is heel erg lang geleden. Volgens mijn kinderen dan toch. Maar toch niet lang genoeg geleden om deze les vergeten te zijn.
Dit is wat ik mij herinner: ironie is het omgekeerde zeggen van wat je bedoelt als grap. Sarcasme is het omgekeerde zeggen van wat je bedoelt om iemand te kwetsen.
Ik heb onderzoek gedaan en ja hoor: ik herinner het mij correct. Het is natuurlijk wel wat ingewikkelder dan dat, want dat is het altijd. (Waarom kan iets in taal niet gewoon eenvoudig zijn, vraag ik mij soms af.)
Ironie
Volgens de website van Taaladvies en mijn woordenboek (de Dikke Van Dale) is ironie een uiting van milde spot, vaak bereikt door het tegenovergestelde te zeggen van wat je bedoelt of door overdrijving. En, belangrijk, zonder de bedoeling om te kwetsen.
Ironie is dus een grapje maken.
Voorbeeld: ‘Wauw, wat een prachtig weer!’ (Wanneer het pijpenstelen regent.)
(P.S. Het moet niet grappig zijn, het moet gewoon grappig bedoeld zijn. Niet iedereen vindt hetzelfde grappig.)
Sarcasme
Sarcasme is, volgens mijn woordenboek, ‘bittere, bijtende spot’. De website van de Taalunie is iets uitgebreider. Ook zij spreken van bijtende spot, maar voegen eraan toe dat sarcasme, net als ironie, bereikt kan worden door het tegenovergestelde te zeggen van wat je bedoelt. Het verschil met ironie is de toon. Bij sarcasme is die scherper en is de houding van de spreker tegenover het onderwerp van de spot kritischer.
Sarcasme is dus eigenlijk kritiek levereren op iets of iemand op een spottende manier. Of anders gezegd: kritiek leveren terwijl je het onderwerp van die kritiek uitlacht.
Voorbeeld: ‘Goed gedaan!’ (Wanneer iemand iets laat vallen of een fout maakt.)
Sarcasme is populair. Of bedoelen ze ironie?
Waarom schrijf ik nu een blog over ironie en sarcasme? Omdat zoveel mensen in mijn omgeving en op sociale media het woord ‘sarcasme’ verkeerd gebruiken. Wanneer zij het hebben over sarcasme, bedoelen ze eigenlijk ironie.
Het is te zeggen: dat hoop ik. Tenzij ze echt allemaal gemeen zijn, natuurlijk. Want sarcasme is in essentie gemeen. Het is iets zeggen met de bedoeling om uit te lachen. Tegelijk is het ook laf, want de mensen die iets sarcastisch bedoelen, krabbelen vaak terug wanneer ze daarop gewezen worden. "Het was maar een grapje," zeggen ze dan. Wel ja, lekker gemakkelijk. En je hebt het toch maar gezegd. Goed van je, applaus. (Dit was sarcasme, trouwens.)
Klink ik een beetje bitter? Oeps, tere plek ontdekt.
Ik ben vaak het slachtoffer geweest van ‘sarcasme onder het mom van ironie’ en dat steekt nog altijd. Daarom vind ik het zo erg dat zovelen nu dwepen met sarcasme. Dat is niets om trots op te zijn, mensen, het veelvuldig gebruiken van sarcasme is in mijn ogen pestgedrag.
Dus laat ons allemaal humor gebruiken waarvoor het dient: om te lachen. En dus niet om te kwetsen of om uit te lachen.
Met andere woorden: gebruik zoveel ironie als je wilt maar pas op met sarcasme. Je kan iemand echt diep kwetsen daarmee.